منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 189

دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

 
در به در شدن-آواره شدن-بی خانمان شدن-جا و منزل مناسبی نداشتن

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

 

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

 

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی
رفتگار-رفتنی-مردنی

 

خاک انداز-وسیله ای برای گردآوردن و حمل آشغال و زباله

بسیار دلواپس و نگران بودن

 

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا
پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

خدا به همراه-خدا خافظ

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص
دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

خال مَخال-خال خال

بَرج-خرج های خارج از خانه

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

احتیاطی-نجس-ناپاک

از قماش چیزی (کسی) بودن(از جنس چیزی بودن، از تیپ کسی بودن)

 

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

جگر-عزیز-عزیز دلم

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)
اخلاق سگی-تندخویی بیش از اندازه-ناسازگاری با همه

 
راه کج کردن-مسیر خود را تغییر دادن-منصرف شدن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت
چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده
پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

اجل معلق-مرگ ناگهانی

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر
جَفت-چوب بست انگور
آدم ثانی-حضرت نوح

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

دور از شما ب-لانسبت

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا
دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن
دبه ی کسی را روغن کردن-با دادن پول و هدیه کسی را راضی کردن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

 

از آب درآوردن(عمل آوردن، انجام دادن)

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

زیر دل زدن-تهوع آوردن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

دیگ به سر-لو لو

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن
 

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

 

اشک تمساح-گریه ی دروغین

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

خاکی-فروتن و متواضع

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
تنبان درآر-بی حیا-دریده
خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

 
چَک-سیلی-کشید

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره
اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

رُک زده-زل زده-خیره شده

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن
بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

آفتابی شدن-پیدا و آشکار شدن-بیرون زدن آب قنات

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

 

 

پیشنهاد-طرح

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

 
خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

 

تک پَر-نوعی حرکت در ورزش باستانی

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

 

چغلی کردن-شکایت کردن

 
آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن
اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)
خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

چین و چوروک-چین و شکن

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن
اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

اُق زدن(بالا آوردن)
پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 
افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه
پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو
پلاس شدن-مدت زیادی در جایی ماندن-جایی را پاتوق خود کردن
دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است

 

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

 

اروای ننه‌ات-ارواح بابات
تشر زدن-سرزنش کردن با فریاد-توپیدن
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

جوغ-جوی آب

 

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

جهود ی-هودی-مقتصد

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

 

جاکش-پا انداز-دلال محبت

دست به آب رسانیدن-به دستشویی رفتن-به توالت رفتن

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)
جاگرم کردن-در جایی ماندن

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

اُتُل(شکم، اتوموبیل)

از سر نو(دوباره)
زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

دو به دو-دو تا دو تا

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

 
 

 

خواری و زاری-پریشان حالی

دست کسی به دهانش رسیدن-از تهی دستی بیرون آمدن-محتاج نبودن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

ازخداخواسته(آرزومند، مشتاق)

دوبله-دو برابر-دوبلاژ
چروک انداختن-چین انداختن
افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

چی-چه-چیز

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

دور زدن-چرخیدن و تغییر جهت دادن

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

اُتُل-شکم-اتوموبیل
دیوان کردن-انتقام گرفتن-قصاص گرفتن

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

حالی کردن-فهماندن

 

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

پینه زده-وصله کرده

 

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
بغل خوابی کردن-نزدیکی کردن

چشم و ابرو-زیبایی چهره
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

ارباب حجت(اهل منطق)

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن
دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

دُم کلفت-پول دار-مقتدر

رفتگار-رفتنی-مردنی

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن
داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن
هرمار-ز درد بی درمان-کوفت

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

دست باف-بافته با دست

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت

دول-آلت مردی به زبان کودکان

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

برچسب-نوشته ای دارای مشخصات که آن را روی چیزی می چسبانند-اتیکت

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن
تپق-گرفتگی زبان

به هم زدن-قطع رابطه کردن
خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

پاتی کردن-باد دادن خرمن
درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
چتوَل-یک چهارم

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

 

پنج تن آل عبا- پنج تن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

دزدیده-دزدکی

تنگ بودن وقت-دیر شدن

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

از حال رفتن-بی‌حال شدن-غش کردن

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

 
ابرو زدن(رضا دادن، اشاره کردن)

خاطر داشتن-به یاد داشتن

پیش پیشکی-از پیش

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

حجله خانه-اتاق شب زفاف

خیز-ورم-آماس

دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

 
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
دنباله رو-پی رو-مقلد

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

افندی پیزی(به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو، پهلوان پنبه)

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

باب شدن-معمول و رایج شدن

خشکه پلو-کته

دلسرد کردن-ناامید کردن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن

چوروکیده-پر چین و چوروک

چوق-چوب-تومان

زیاده روی-افراط-اسراف

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

 

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن
زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
زاغول-دارای چشمان آبی رنگ
از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

 

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن
 

آکِله(جذام، زن سلیطه)