مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 395

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

فال بد زدن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود
چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

 

بد قدم-نامبارک-بد شگون

ترکه-آدم باریک و بلند

 
آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

زورکی-از روی بی میلی-تصنعی

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

 

 

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)
باد گرفتن-مغرور شدن

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

بد شیر-متقلب-بد جنس

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

 

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب
جهیزیه-نگا. جهیز
از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

زیر سر داشتن-آماده شدن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

روی سر گذاشتن و حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را در حق کسی نشان دادن

 

 

حاملگی-آبستنی

 

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

 

 

 

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

خیس شدن-تر شدن

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن
پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

دخل داشتن-ربط داشتن-مربوط بودن

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)
زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

 

 
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن
تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

چشم به روشنایی افتادن-سودی را در جایی گمان کردن و به آن طمع کردن

 
اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی
 

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی
خال-نقطه ی سیاه-لکه

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

ته دار-پایه دار
رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

 

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

آب و خاک(میهن، دیار)

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت
آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!
 

اوضاع احوال(وضع و حال)

پُر توپ-خشمگین

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

 

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

انسان بودن-شریف و درست بودن

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

افقی برگشتن(شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن)
از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

دایه-زن شیر دهنده-قابله-پرستار بچه

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

آقادایی را جنباندن(حرکتی به خود دادن)

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

زبان را گاز گرفتن-از گفتن سخنی پشیمان شدن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

 

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

 

بز دل-ترسو

 

زن بردن-همسر گرفتن مرد

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

دلداری دادن-تسلی دادن

چراغان کردن-جشن گرفتن

آب(عزت و رونق، طراوت و تازگی، روح، شراب خالص)

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن
دسته پل-الک دولک

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

پس نشستن-عقب نشینی کردن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

 

پات-بی آبرو-بی تربیت

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

پا بر جا-ثابت قدم-استوار

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

زُل-خیره
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

آی زرشک-آی زکی

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است
به لج انداختن-به لجاجت انداختن
در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

چاق و چله-سر حال-سر دماع-فربه-سالم و شاداب

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

 

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن
به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن
چرند-حرف پوچ و بی معنی

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن
 

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

اخلاق سگی(تندخویی بیش از اندازه، ناسازگاری با همه)
دزد زده-سرقت شده

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.
درگیر شدن-گرفتار شدن-دچار آمدن-برخورد کردن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

آب اندام(زیبا تن و خوش‌رو)

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن
جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

 

 

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

حیوانکی-کلمه ای در مقام تاسف خوردن به حال کسی

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش
آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)
آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی
خاطر خواه-عاشق-دل باخته

اشک تلخ(شراب، اشک عاشق)
پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

چارک-یک چهارم

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

 

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

حساب-هزینه-مخارج-میزان طلب

 
چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

روی خود کشیدن-رو کشیدن

بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد
دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده
در بردن-بیرون بردن-گذراندن
پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف
تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

 

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم
چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن
چیل-آدم بد بیار

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند
آسمان‌جل-ندار-بی‌چیز-کسی که رواندازش آسمان است

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی
دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن
 

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار
بار سرکه- ترش ابرو

انگشت روی چیزی گذاشتن(موضوعی را مورد توجه قرار دادن)
خیر مقدم-خوش آمد

چنار تجریش-متلک بد

 

حیوون-نگا. حیوان

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

دقه-دقیقه

اداره بازی-پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری
 

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

 

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

 

دلبخواهی-دلبخواه

زَوال-مست مست-لول

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست
دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده
آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

حساب کسی پاک بودن-کار کسی خراب و زار بودن

دله بازی-رفتار آدم دله

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

 

بدن نما-جامه ای که بدن از پشت آن دیده شود-آیینه ای که تمام بدن را نشان دهد

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

دست فروشی-شغل دست فروش

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

 

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

 

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
زلف پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

آمدن-آغاز به کاری کردن
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

جزوه دان-آن چه که دفترچه و کتابچه را در آن می گذارند

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن
چینه کشی-شغل چینه کش
حهاز-کشتی بزرگ

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است
دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

از سر نو(دوباره)

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)
خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی زدن-به عمد بی توجهی کردن-خود را بی اطلاع نشان دادن

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

چار ستون بدن-استخوان بندی-اسکلت بدن

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

آب نخوردن(درنگ نکردن)

خر ِ دیزه-لج بازی که به خود ضرر بزند

زبان نفهم-کودن-بی شعور

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)
چشم زهره-ترس

اوضاع کسی را بی‌ریخت کردن-زندگی کسی را آشفته کردن-کاسه کوزه‌ی کسی را به‌هم ریختن

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن