منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 429

چار دستی-قمار چهار نفری

پیشی-گربه در زبان کودکان
حالی به حالی شدن-منقلب شدن حال-غلبه یافتن شهوت

دزدیده-دزدکی
خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد
تازه نفس-دارای نیروی مصرف نشده

دسته جمعی-باهم-گروهی

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

داشتن-مشغول بودن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

آقام که شما باشید-خدمت شما عرض کنم

درز گرفتن-کوتاه کردن سخن-اصطلاح خیاطی برای کوتاه کردن اندازه ای در لباس

خاطر داشتن-به یاد داشتن

آب و رنگ-طراوت و شادابی

رخصت خواستن-اجازه خواستن

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

 
 

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

اشک کوه-یاقوت-لعل

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

پنجه-انگشتان پنجگانه ی دست

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

 

رخصت خواستن-اجازه خواستن

چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

خم شدن-دولا شدن

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

دلجور-همدل

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

چُرت-خواب کوتاه

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

 

خوب-کافی-بسیار

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

ارباب حجت-اهل منطق

 

دیر کردن-تاخیر کردن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

انسان بودن-شریف و درست بودن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت
حی و حاضر-آماده

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده
 

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

 

خسارت دیدن-زیان دیدن

از زورِ-از شدت-از بسیاری

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

پاتوغ-محل گرد آمدن

آفتاب گز کردن-ولگردی کردن

دسته جمعی-باهم-گروهی

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

خرده کاری-کار جزیی

با حال-آدم سرحال و خوش-چیز یا جای دلپذیر

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

حساب سوخته-بدهی قدیمی

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

 

 

پوشک-کهنه ی بچه

 

 

 

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

بند آمدن-متوقف شدن

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

دو لبه-دارای لب کلفت

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

خاطره-یادگار

اهل دود(سیگاری)

اُرد کسی را خواندن(به حرف کسی گوش کردن، اهمیت دادن)

 

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
تنبان درآر-بی حیا-دریده
آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

چفت کردن-با زنجیر بستن

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن
بی خودی-بی دلیل-بی جهت

بلند پروازی کردن-جاه طلبی کردن-خودنمایی کردن

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

پا پتی-پا برهنه
چسی درکن-آدم پر مدعا
اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

برده خورده-ملاحظه-پروا

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

 

چلچل-خال خالی-ابلق

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک
بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

خبر چین-سخن چین-جاسوس

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

دماغ چاقی-احوال پرسی

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن
روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

 

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

 

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری
پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

پا افتادن-اتفاق افتادن-پیش آمدن

چانه لغی-راز داری نکردن

دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

 

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن
 

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار
دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن
آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن

بد ریخت-بد شکل-بد هیکل-بد قواره

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

حشر و نشر داشتن-نشست و برخاست داشتن دوستی و رفت و آمد داشتن

بی شوخی-جدا-بدون شوخی
باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند
خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

دیم دیم-ساز به زبان کودکان

 

 

چانه لغ-نگا. چانه شل

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

از جایی آب خوردن-ناشی از چیزی بودن

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

جُعلق-آدم بی سر و پا و بی ادب

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد
ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

پا خوردن-فریب خوردن

 

زیر لبی-زیر زبانی

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

خل و ول-دیوانه-ساده لوح

راه داشتن-چاره ای داشتن-داشتن ارتباط پنهانی-وجود داشتن راه مخفی با جایی
بی نماز شدن-گرفتار عادت ماهانه شدن

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

بازو دادن-یاری دادن

خاک به دهنم-زبانم لال

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی
تر دست-ماهر-شعبده باز

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

خداپسندانه-مورد پسند خدا

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

 

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

دک کردن-از سر وا کردن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

 

 

 

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا
خر بی یال و دم-احمق-نادان

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

از روی شکم‌سیری(از سر بی‌مسئولیتی، بدون تعمق)

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
به دهان کسی نگاه کردن-مطیع به گفته ی کسی بودن-حرف کسی را بکار بستن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

ار زبان کسی(از قول کسی)

رایانه-کامپیوتر

اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن

 

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
خیالاتی-وسواسی-آن که پندار و توهمات بی جا دارد

 

دمپایی-کفش راحتی خانه
پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی
خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن
در کشتی نشستن و با ناخدا جنگیدن-ناسپاسی کردن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن

آیه‌ی یاس(آن که بدبینی را به کمال می‌رساند)

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

زنده بیوه-زنی که شوهرش بدون آن که او را طلاق داده باشد-او را ترک کرده است

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

 

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر
پلک روی هم نگذاشتن-حتا لحظه ای نخوابیدن

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

بید خورده-کهنه و فرسوده

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

 
پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن

خیکی-آدم چاق و فربه

خودرو-آن چه بی اسب رود

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

آزگار(زمان دراز)

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

چغاله بادام-بادام نارس

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده
آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
زانویی-زانو

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

 

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

 

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی