مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 416

بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد
راستکی-واقعی
تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

دهان کسی چاک و بست نداشتن-ناتوان بودن در رازداری
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن
خاله خرسه-دوست نادان

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

حلوا جوزی-آدم ساده دل و سر به راه-پر حوصله و مطیع

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن
خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن
بی سکه-بی اعتبار

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

چین و چوروک-چین و شکن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

 

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

 
تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک

تو سری خور-آدم زور شنو-خوار و زبون

آفتاب به آفتاب-هر روز

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

خرمن-انبوه و پرپشت
حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

ریزه کردن-خرد خرد کردن-قطعه قطعه کردن

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد

پنج تن آل عبا- پنج تن

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

ادا اصول-ادا اطوار

ابوقراضه-ابوطیاره

از خجالت آب شدن(بسیار شرمنده شدن)

چاقاله ،-چغاله میوه ی هسته دار نارس

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن
دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

چِخی-سگ

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

پی گرفتن-دنبال کردن کار

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

ریش توپی-ریش تپه

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

انداختن پشت گوش-سهل‌انگاری کردن-دیر انجام دادن-کوتاهی کردن

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

 

 

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

 

پیگرد-پی گیری-تعقیب

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن
دلِی دلِی-حاشا-انکار

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

بی در رو-بن بست
 

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

خپله-چاق و کوتاه قد

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

آدم ثانی-حضرت نوح

 

از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن
پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

از کوره در رفتن-به خشم آمدن-آتشی شدن-از جا در رفتن

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

 

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

تفنگ دار-جنگنده ی مسلح به تفنگ

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

ته کیسه-آن چه که پس از دادن خرج ها در ته جیب و کیسه به جا می ماند

 

پینکی رفتن-چرت زدن

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

پُر توپ-خشمگین

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

 

آبدست-ماهر-استاد

 

پس کشیدن-به عقب کشیدن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

به چشم-اطاعت می شود

زیر سری-بالش-متکا

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

پاپی شدن کسی-به کسی ایراد گرفتن-کسی را اذیت کردن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

خدا به رد-در پناه خدا

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن
چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

خریت-نادانی-حماقت

 

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

 

ادا اصول-ادا اطوار

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن
خلاف-جرم

بی شوخی-جدا-بدون شوخی

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

خیر مقدم-خوش آمد

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

حال کردن-لذت بردن

اسباب زحمت(کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود)
خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

پوزخند-تبسمی از روی تحقیر و استهزاء

دست آموز-تربیت شده-آموخته
باری از دوش کسی برداشتن-رنج و زحمت کسی را کم کردن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی
آدم بگو بخند(شیرین‌زبان و بذله‌گو)

چپ دادن-رد کردن

دندان-گاز

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

 

 
جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده
چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی
 

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

چوچول باز-دغل-بی حیا

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)
پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن
الف شدن اسب-هر دو پا بلند کردن اسب
اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد
حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند
پیه دل باز کردن-تحمل کردن

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند
زهرمار خان-ترش رو-اخمو

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن
چراغانی کردن-جشن گرفتن
چتوَل-یک چهارم

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

درازکش کردن-رو در روی زمین دراز کشیدن

 

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

پوست پیازی-نازک و بی دوام

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت
از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

الدنگ(بیکاره، مفتخور، بی‌غیرت)

 

داریه-حلقه ای چوبی که روی آن پوست کشیده و رامشگران به همراه دیگر سازها می نوازند

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

زار-نا به سامان-خراب-بد

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن

خیابان گز کردن-ول گشتن

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

به محضِ-به مجرد ِ-همان وقت که

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

 

توالت کردن-آرایش کردن

 

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

این خاکدان(دنیا)

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند

دو پهلو حرف زدن-مبهم سخن گفتن

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

از زبان افتادن-لال شدن

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

تیپا خوردن-رانده شدن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان
تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

چند مرده حلاج بودن-چه اندازه جسارت و توانایی داشتن

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

 

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

چشم و همچشمی-رقابت
جاده کشیدن-راه درست کردن
حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن
بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

 

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

 

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

از پشت خنجر زدن-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

آی زرشک-آی زکی

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد
به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن
چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

پا روی پا بند نشدن-بسیار خوشحال بودن

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند
بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر
با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب
از بن دندان-از ته دل-با میل و رغبت

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

پَخ خوردن-تیزی چیزی

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

چوب زدن-با چوب تنبیه کردن

 

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

دو پهلو حرف زدن-مبهم سخن گفتن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)
بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن
چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

 

درز کردن-فاش شدن-آشکار شدن

چول-بیابان

 

دور از جناب ب-لانسبت

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

 

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن
تپه ماهور-زمین ناهموار

 

آبدست-ماهر-استاد

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

 

چرس رفتن-حشیش کشیدن

از گرد راه رسیده(تازه‌وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

 

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

الف(قاچ خربزه و از این قبیل، بچه‌ی کوچک، سیخ، راست)

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

 

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

 

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

آتش از چشم کسی گرفتن(ترسانیدن)

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه
با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

خاله بی بی-نوعی آش

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس
 

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

خدا برکت بده-نگا. خدا برکت

اخم و تخم(ترش‌رویی، کج‌خلقی)

دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

باد گرفتن-مغرور شدن
انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)
ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

تازه-اکنون-پس از این همه حرف

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

پکاندن-ترکاندن

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

چشم زهره-ترس

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد
زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن

 

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

بی اُرس و پرس-بی مقدمه

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

 
آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

جانانه-محکم-کامل-بزرگ-شدید

 

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)
تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن