نظام سرمایه داری

** کنش‌گران حکمرانی خوب شهری در ایالات متحده آمریکا

1. شهرداری
در آمریکا شهرداری‌ها در نواحی شهری تأسیس می‌شوند و جمعیت متراکمی در اندازه‌های متفاوت دارند. فرآیند تأسیس شهرداری، شامل تقاضایی است که از سوی ساکنان محلی مطرح سپس به رفراندوم گذاشته می‌شود و در صورت تصویب، شهرداری که غیر وابسته به کانتی است؛ تأسیس خواهد شد(سعیدی رضوانی و کاظمیان،پیشین: 62).
وظایف شهرداری به طور مشخص در اساسنامه آن مشخص شده است و در بین نواحی مختلف، متفاوت می‌باشد. معمولاً شهرداری‌هایی که ابعاد مشابه دارند به داشتن کارکردهای اداری مشابه تمایل دارند. به طور معمول، در شهرهای بزرگ شهرداری عهده دار تمام کارکردهای حکمرانی شهری نیست و تنها بخشی از عملکرد حکمرانی خوب شهری با اداره امور شهر توسط شهرداری انجام می‌شود و برخی دیگر توسط بخش خصوصی فعال و سایر کنش‌گران شهری انجام می‌شود. در مجموع می‌توان گفت شهرداری‌ها در آمریکا به عنوان یکی از کنش‌گران اصلی عرصه حکمرانی شهری، از استقلال عمل و قدرت تصمیم‌گیری نسبتاً گسترده‌ای برخوردار هستند.
البته لازم است که بازیگران فعال شهری در آمریکا متفاوتند مانند:حکومت‌های محلی، کانتی ها و مانند این‌ها، به هر حال حکومت‌های محلی در آمریکا واحدهای ثانویه هستند که فقط مسئول یک نوع خدمت هستند.
به هر حال، شهرداری در آمریکا، نتیجه حکومت‌های ایالتی و تابع ایالات و قوانین و مقررات آن هستند، اما به دلیل انتخاب مستقیم شهرداران و شورای شهر توسط شهروندان، تبعیت شهرداری‌ها از ایالات معینی دارد. سیستم حاکم بر شهرهای آمریکا سیستم اغلب سیستم شهردار – شورا می‌باشد. انتصاب شهردار در شهرهای بزرگ با رای مستقیم شهروندان و در شهرهای کوچک توسط شورای شهر که خود با رای شهروندان انتخاب شده‌اند، صورت می‌گیرد(رفیعیان و حسین پور،1390: 54).
2. شورای شهر
در نظام حکمرانی شهری، شهر نیویورک شورای شهر نقش و اهمیت بسیاری دارند. روشن است که طی سالیان، قدرت شورای شهر نیویورک افزایش و کاهش‌های بسیاری به خود دیده است. انتخاب اعضای شورای شهر در شهر نیویورک بر اساس انتخاب عمومی است. مدت زمان عضویت در شورای شهر در آغاز برپایی این تشکیلات تنها یک سال بود. اما از آنجایی که این مدت زمان اندک، فرصت برنامه ریزی‌های لازم را به شهرداری‌ها نمی‌داد و آن‌ها مدام درگیر انتخابات بودند رفته رفته این مدت افزایش پیدا کرد. اکنون در بیشتر شهرهای آمریکا از جمله شهر نیویورک مدت زمان عضویت در شورای شهر 4 سال است. تحول دیگری که در شوراهای شهر نیویورک اتفاق افتاد مربوط به کاهش تعداد اعضای این شوراهاست. در آغاز تعداد اعضای شورای شهر به 50 تا 60 نفر می‌رسید اما این تعداد سبب طولانی شدن مباحث و صرف وقت بسیار برای قبولاندن موضوعات جزئی می‌گردید و رفته رفته به دنبال کاهش کارایی شهرداری‌ها، از تعداد نفرات اعضای شورای شهر کاسته شد. در حال حاضر نفرات شورای شهر، 25-5 نفر(در شهر نیویورک 25 نفر) است. در آمریکا شوراهای شهر اهمیت بسیاری دارند و نقش و قدرت شهردار با توجه به سطح قدرت آن‌ها تعیین می‌شود در الگوهای رایج شهرداری در آمریکا که الگوی شهردار قوی و الگوی شهردار ضعیف اغلب بیشتر از سایر الگوها کاربرد دارد. در شهر نیویورک شورای شهر در عرصه قانون گذاری و تصمیم‌گیری در حوزه اداره امور شهری تأثیر دارد. از جمله وظایف شورای شهر نیویورک عبارتنداز؛ وضع مقررات ساختمانی، ضوابط توسعه جدید شهر، مقررات حوزه بندی، ضوابط تفکیک اراضی و مقررات مربوط به نظافت، نظم و ایمنی شهر، مقررات مربوط به امور هنری و فرهنگی می‌باشد.
3. جامعه مدنی
از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های مفهوم سازی فراقتصادی از توسعه پایدار انسانی، جامعه مدنی است. اصطلاح جامعه مدنی همانند بسیاری از مفاهیم دیگر مانند آزادی، دموکراسی و مانند این‌ها در گذشته، به خصوص در دوران باستان مطرح بوده است منتها در اندیشه مدرن معنا و مفهوم متفاوت‌تری پیدا کرده‌اند(غنی نژاد،1378: 14).
جامعه مدنی نه تنها در آمریکا بلکه در تمامی کشورها نقش محافظت کننده حقوق شهروندان را بر عهده دارد. به همان نحوه که بخش دولتی و خصوصی در عصر حاضر تغییر شکل و نقش داده‌اند، در روش‌های عملی جامعه مدنی نیز تغییر ایجاد شده است، جامعه مدنی افراد را با قلمرو عمومی مرتبط می‌سازد، سازمان‌های جامعه مدنی مشارکت مردمی را در فعالیت‌های اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی سوق می‌دهند و آن‌ها را در گروه‌های قدرتمند به منظور تأثیر گذاری بر سیاست گذاری‌های عمومی برای منافع اقشار آسیب پذیر سازماندهی می‌کنند(آدینه وند و دیگران،1392: 48). از جمله ویژگی‌های جامعه مدنی در آمریکا این است که؛ این نهادها از تشکیل ساختار شفاف و در روابط با حکومت فعالانه و از رهگذر چانه زنی(لابی) استفاده می‌کند(Perkins,2009: p.397) و همچنین مفهوم جامعه مدنی در این کشور یک مفهوم کثرت باورانه به معنای واقعی است(Ayers,2008: p.8). جامعه مدنی در آمریکا به دلیل ساختار غیرمتمرکز به خوبی توانسته رشد پیدا کند. در این کشور به دلیل وجود بسترهای لازم برای نهادهای مدنی، این نهادها از سرزندگی و پویایی برخوردارند.
4. بخش خصوصی
رشد عادلانه، تعادل در جنسیت، حفاظت محیطی، توسعه بخش خصوصی، مشارکت اثربخش و مسئولانه در تجارت جهانی به وسیله بازار به تنهایی دست یافتنی نیست. از این رو دولت باید در توسعه پایدار همراه با بخش خصوصی از طریق راه‌های مناسب مشارکت کند. با توجه به نقش تنظیم کنندگی دولت، بخش خصوصی نیز در فرایند همکاری، نقش مؤثری در تعاملات اجتماعی بر عهده خواهد داشت(قلی پور،پیشین: 111). در جوامعی که کمتر از ایالات متحده مبتنی بر نظام سرمایه داری هستند، برنامه ریزی شهری در زمینه تنظیم مقررات، امور مالی و تعیین صلاحیت‌های مربوطه، مستقیماً توسط دولت مرکزی صورت می‌گیرد؛ اما در آمریکا، گرچه به دلیل ملاحظات اقتصادی و به منظور تشویق اقدام‌های عمرانی در سطوح محلی و بخش خصوصی در امر تأمین اهداف سیاست ملی در زمینه برنامه ریزی، دولت فدرال از مداخله مستقیم در امر برنامه ریزی، حتی الامکان اجتناب می‌کند، ولی از طریق برنامه‌های وسیع کمک رسانی به شهرها و کلان شهرها چه به صورت مستقیم و چه غیر مستقیم، نقش بسیار حساسی را در امور کالبدی کشور ایفا می‌کند برای نمونه، قانون شاهراه‌های ملی با تأمین اعتبارات کافی برای برنامه‌های راه سازی ملی در سراسر کشور، به عمران منطقه‌ای کشور کمک فوق‌العاده می‌کند(سعیدی رضوانی و کاظمیان،پیشین: 60).
ج. مدل حکمرانی شهری در ایالات متحده آمریکا
مدل حکمرانی شهری در ایالات متحده آمریکا در ایالات مختلف تا حدی متفاوت است و یکی از سه نوع مدل ذیل می‌باشد:
1. مدل شورا – شهردار
این مدل خود به دو دسته تقسیم می‌شود: 1. مدل شهردار قوی 2. مدل شهردار ضعیف.
1.1 مدل شورا – شهردار قوی
در این مدل شهردار و شورا مستقیماً توسط شهروندان انتخاب می‌شوند. در این مدل، شهردار، که هم نقش سیاسی دارد و هم نقش اجرایی(Nallathiga,2008: p.5).
در این مدل رابطه بین شهردار و شورای شهر یکی از کنش‌گران اصلی حکمرانی خوب شهری مانند مدل ریاستی برای اداره یک کشور است که تفکیک قوا در این مدل به صورت مطلق می‌باشد. در این مدل شهردار مستقیماً رئیس تمام قسمت‌های اداری شهرداری است و همه زیر نظر او و پاسخگو به او هستند، شورا در حد وضع قوانین و مقررات باقی مانده و در وظایف اداری دخالت نمی‌کند، بلکه با شهردار سرو کار دارد. در مجموع، به دلیل ضعف در ارتباط با کارمندان اداری که منتخب هستند، کمتر از شیوه شورا – شهردار ضعیف استفاده می‌شود.
1.2 مدل شورا – شهردار ضعیف
در این مدل از حکمرانی شهری، اعضای شورا و اغلب کارمندان محلی به طور مستقیم توسط شهروندان انتخاب می‌شوند. در این الگو شهردار حق وتوی تصمیمات شورا را دارد و در مقابل شورا هم حق دارد تصمیمات شهردار را با آرای بالای معمولاً بیشتر از دو سوم را دارد. همچنین در این الگو حکمرانی خوب شهری به دلیل انتخاب مستقیم اغلب مدیران رده بالای شهرداری، پاسخگویی و مسئولیت پذیری آن‌ها به شهرداری و شورا بسیار ضعیف است. البته این مدل از حکمرانی خوب شهری در آمریکا کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.
به طور خلاصه در مورد مدل شورا – شهرداری اعم از قوی و ضعیف می‌توان گفت: در الگوی شهردار قدرتمند، شهردار اختیارات و قدرت فراوانی دارد و به تعبیری می‌توان گفت او حکمرانی شهر را تقریباً به طور کامل در اختیار دارد. در این شکل از اداره شهر، شهردار می‌تواند رؤسای سازمان‌های شهرداری را منسوب کند و برای این اقدام خود، نیازی به مشورت با شورای شهر ندارد. بودجه شهرداری و صرف آن نیز بستگی به نظر و تصمیم شهردار دارد. در زمینه مسائلی که نیاز به تصمیم‌گیری دارد، شهردار در صورت داشتن نظر مخالف با نظر شورا می‌تواند از حق وتو استفاده کند. اما شورای شهر که جانشین شهروندان است می‌تواند با دو سوم آرای خود وتوی شهردار را در مرتبه دوم رأی گیری بلااثر سازد. بنابراین اگرچه شهردار قدرت بسیار دارد اما شورای شهر حق نظارت بر جریان امور را برای خود حفظ کرده است. در الگوی شهردار ضعیف، شهردار دارای قدرت و اختیارات زیادی نیست و اداره امور شهر بر عهده کمیسیون‌ها و هیأت‌هایی است که اعضای آن‌ها یا منتخب مردم هستند یا آن که شورای شهر آن هار ا انتخاب کرده است. در این الگو شهردار باید تمامی انتصابات کارکنان شهرداری را با تایید و تصویب اعضای شورای شهر انجام دهد. در زمینه مسائلی که نیاز به تصمیم‌گیری دارند، شهردار مانند الگوی پیشین حق وتو دارد اما اگر اعضای شورای شهر نظری بر خلاف نظر او داشته باشند می‌توانند در دور دوم رای گیری وتوی شهردار را بلااثر سازند.
2. مدل دیگر حکمرانی خوب شهری، مدل شورا- مدیر شهر است.