ز- انجام مواجهه‌ی تدریجی و در مرحله‌ی اول مواجهه تصوری با آلودگی از طریق بیان یک واقعه از طریق یک داستان و تجسم آن توسط درمانجویان به منظور به چالش کشیدن باورهای فراشناخت
شرح جلسه
در ابتدا بر اساس تکلیف جلسه قبل درمانجویان به بیان وسواسهایشان پرداخته و سپس مباحث درمانی طرح می‌شود. در جلسه قبل مطرح شد که بر اساس زمینه زیستی و شرایط محیطی باوری در خصوص مهم و قدرتمند بودن افکار شکل می‌گیرد. به طور کلی توجه به افکار در همه افراد وجود دارد؛ ولی افراد مبتلا به وسواس حساسیت خاصی روی افکارشان دارند. به دلیل این حساسیت خاص و مهم دانستن افکار، سعی می‌کنند که افکارشان را کنترل کنند. بر پایه باور مهم و قدرتمند بودن افکار و ضرورت کنترل آنها، سه فرض اصلی شکل می‌گیرد؛ که تحت عنوان باورهای ائتلافی از آن یاد می‌شود. در باورهای ائتلافی مرز بین فکر و عمل از بین می‌رود؛ سه فرض ائتلافی تحت عنوان ائتلاف فکر- عمل، ائتلاف فکر – حادثه و ائتلاف فکر-شیء مطرح است. معنای کلی آنها این است که فکر انجام یک عمل مساوی با خود انجام آن عمل است. اگر من فکر می‌کنم که ممکن است به فرزندم آسیب برسانم، این به این معناست که یا این‌کار را خواهم کرد و یا احتمال انجام این کار بسیار زیاد است. یا اگر فکر می‌کنم که ممکن است پدرم فوت کند این به این معناست که او فوت خواهد کرد و یا احتمال فوت او بسیار بالاست. یا اگر فکر نجس بودن یک شیء را دارم، احتمال نجس بودن آن بسیار زیاد خواهدبود. به منظور مقابله با این باورهای ائتلافی می‌توانیم از یکی از تکنیک‌های فراشناخت برای نگاه کردن به افکارمان استفاده کنیم، تحت عنوان «فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن». به این معنا که من بتوانم به افکارم از بیرون و از بالا نگاه کنم، گویا در حال دیدن یک فیلم از بیرون هستم. البته روشهای دیگری که بعدها مطرح خواهد شد (نظیر مواجهه و جلوگیری از پاسخ) نیز حکم نوعی « فاصله‌گرفتن از غنی سازی ذهن»را خواهد داشت. از مجموعه‌ی این باورهای ائتلافی یک سری اصول شکل می‌گیرد؛ بر پایه این ائتلاف‌ها افراد مبتلا به وسواس به نتایجی برای عملکرد می‌رسند که از آنها تحت عنوان اصول یاد می‌شود. مبارزه و مقابله با آن اصول نیز می‌تواند در تضعیف باورهای ائتلافی و باور اصلی مؤثر باشد. یکی از این اصول اصل کنترل فکر است. فرد وسواسی به این اصل می‌رسد که چون افکار اهمیت دارند و چون مرز چندانی بین فکر و عمل وجود ندارد؛ پس باید افکارش را کنترل کند تا این افکار محقق نشوند و اتفاقی رخ ندهد. درحالی که به منظور مقابله با این افکار ائتلافی و اصل کنترل فکر باید افکار را رها کرد و اجازه داد تا افکار به راحتی بیایند. به این ترتیب فرد خواهد دید که علیرغم فکر به افکار و آمدن آنها به ذهن، هیچ حادثه‌ای رخ نمی‌دهد و این به معنای نادرست بودن تصور فرد در مورد ضرورت کنترل فکر، غلط بودن باورهای ائتلافی و در نهایت غلط بودن باور اصلی است. در اینجا علاوه بر رها کردن افکار می‌توان به افکار فکر کرد؛ آنها را روی نوار ضبط کرده و به آنها گوش داد. بدیهی است این کار منجر به افزایش اضطراب می‌شود، که باید اضطراب حاصل را تحمل کرد؛ این اضطراب به مرور زمان و با پایداری بر استفاده از این روشها و در نتیجه تضعیف باورها به تدریج از بین خواهد رفت. در ضمن همان‌طور که اشاره شد، انجام مواجهه و جلوگیری از پاسخ در واقع نوعی «فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن» تلقی می‌شود. در این رابطه یک مواجهه تصوری با یک آلودگی انجام می‌شود. این مواجهه در اینجا مواجهه تصوری خوردن یک شکلات آلوده به مدفوع و ادرار (همراه با سناریوسازی پیرامون آن) می‌باشد. به عنوان تکلیف، این مواجهه تصوری را در منزل مجدداً انجام داده و همین طور روش رها کردن افکار و فاصله گرفتن از غنی سازی ذهن، تکالیفی است که باید در منزل انجام شود.
تکلیف
– استفاده از روش فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن برای از بین بردن ائتلاف‌ها
– رها کردن افکار وسواسی و عدم کنترل آنها علیرغم بروز اضطراب
– انجام مواجهه‌ی تصوری در منزل به همان ترتیب انجام شده در جلسه‌ی گروه‌درمانی
جلسه‌ی سوم: درمان اصل (باور) خودآگاهی شناختی و تغییر تفسیر در وسواس
هدف
آشنایی درمانجویان با اصل(باور) خودآگاهی شناختی و نقش تفسیر در وسواس و روشهای تغییر و درمان آنها وآشنایی با مرحله اول تکنیک آموزش توجه و آشنایی عملی با روشهای مواجهه به منظور تغییر باورهای فراشناخت
دستور جلسه
الف- مرور تکالیف جلسه‌ی قبل و بررسی موفقیت یا عدم موفقیت درمانجویان در انجام آنها
ب- توضیح در مورد باور «خودآگاهی‌شناختی» و تاثیر آن بر تمرکز بر خود، قطع جریان اطلاعات تاییدی یا عدم تاییدی از بیرون، قویتر شدن باور اصلی و در نتیجه شدید شدن علایم وسواس فکری و عملی
ج- آموزش مرحله‌ی اول «تکنیک آموزش توجه» تحت عنوان «توجه انتخابی» به منظور آموزش فرد برای جهت‌دهی به توجه و تمرکز
د- توضیح در مورد نقش تفسیر افکار مزاحم، تصاویر و تکانه‌ها در فرایند اختلال وسواس فکری و عملی و شیوه‌ی تغییر «تفسیر» به «فکر» به عنوان راهی برای تغییر باورها و کاهش رفتارهای وسواسی
ه- انجام مواجهه تدریجی با آلودگی و کثیفی از طریق مشاهده‌ی یک فیلم با هدف تضعیف باورها
شرح جلسه
نخست مروری بر تکالیف جلسه قبل صورت گرفته و موفقیت و یا عدم موفقیت درمانجویان در این رابطه بررسی می‌شود. سپس مباحث مربوط مطرح میگردد.اصل دیگر مرتبط با باور اصلی، اصل «خودآگاهی‌شناختی» است.افراد مبتلا به وسواس فکر خودشان را مهم و قدرتمند می‌دانند و همچنین به دلیل داشتن باورهای ائتلافی،به این نتیجه می‌رسند که باید دائم بر افکارشان نظارت داشته و مواظب افکارشان باشند؛ مبادا افکار نامربوط به ذهنشان راه یابد. این خودآگاهی و فکر کردن به افکار باعث افزایش اهمیت افکار می‌شود. همچنین خودآگاهی منجر به نشخوار فکری شده و این نشخوار سیکل معیوبی ایجاد می‌کند که باعث تشدید مشکل و تشدید علائم میگردد. به منظور کنترل این خودآگاهی می‌توان از «تکنیک آموزش توجه» استفاده کرد. استفاده از این تکنیک برای کاهش توجه انجام نمی‌شود بلکه هدف استفاده از آن ، جهت‌دهی به توجه کاهش نشخوار فکری و کاهش توجه متمرکز است. در این جلسه درمانی نخست بخش اول این تکنیک، تحت عنوان «توجه انتخابی» تمرین می‌شود (روش اجرای تکنیک در کتاب ولز،۲۰۰۰، توضیح داده شده‌است). نکته دیگر قابل ذکر مسأله تفسیر افکار مزاحم، تصاویر و تکانه‌هاست؛ که اگر این افکار نه به عنوان واقعیت، بلکه به عنوان فکر تفسیر شوند، قدرت مقابله با آنها افزایش یافته و اضطراب حاصل، کاهش می‌یابد. در ارتباط با تکالیف علاوه بر تکالیف مطرح شده در جلسات قبل، تمرین تکنیک آموزش توجه (ATT)آنچنان که در جلسه درمانی تمرین شده نیز به عنوان تکلیف تعیین می‌شود.
تکلیف
– انجام تمرین «فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن» برای از بین بردن ائتلاف‌ها
– رها کردن افکار وسواسی و عدم کنترل آنها
– انجام مرحله‌ی اول تمرین ATT حداقل دو بار در روز
– تغییر «تفسیر» افکار مزاحم، تکانه‌ها و تصاویر به «فکر» به عنوان راهی برای تغییر باورها و کاهش رفتارهای وسواسی
جلسه‌ی چهارم: درمان باورهای منفی درباره تشریفات و باورهای منفی درباره نگرانی در وسواس
هدف
آشنایی با اصول یا باورهای منفی درباره تشریفات و باور منفی درباره نگرانی و روشهای درمان آنها و آشنایی عملی با مرحله دوم تکنیک آموزش توجه و آشنایی عملی با روشهای مواجهه به منظور تغییر باورها
دستور جلسه
الف- مرور تکالیف جلسه‌ی قبل و بررسی مشکلات درمانجویان در انجام تکالیف مربوط
ب- توضیح در مورد باور منفی درباره‌ی نگرانی و باور منفی درباره تشریفات (مثل اینکه تشریفات غیرقابل‌کنترل هستند و باعث دیوانگی من می‌شوند)
ج- بحث در مورد مقابله با باورهای منفی از طریق مقابله با تشریفات به منظور افزایش اضطراب و در نتیجه شکستن باورهای منفی
د- انجام مرحله‌ی اول و دوم تکنیک آموزش توجه تحت عنوان “انتقال توجه” به منظور آموزش درمانجو برای جهت‌دهی به توجه و تمرکز
ه- انجام مواجهه‌ی عملی از طریق مواجهه‌ی دستها با آلودگی
شرح جلسه
ابتدا تکالیف بررسی شده و سپس به بحث این جلسه خواهیم پرداخت. اصول دیگر، مرتبط با فرض‌های ائتلافی و باور منفی در مورد نگرانی و باور منفی درباره تشریفات است. این باور که نگرانی می‌تواند منجر به دیوانگی، و یا منجر به بیماری من شود، شامل باوری منفی در مورد نگرانی است.به این ترتیب اضطراب و نگرانی فرد او را نگران کرده و این به معنای یک شرایط مضاعف منفی برای فرد در ارتباط با نگرانی‌هایش است. در کنار این باور، باور منفی درباره تشریفات نیز قابل ذکر است. گرچه باور منفی در مورد نگرانی می‌تواند در اختلالات دیگر نیز وجود داشته باشد باور منفی درباره تشریفات؛ خاص افراد مبتلا به وسواس است و فرد در ضمن اینکه خودش را مجبور به انجام تشریفات می‌بیند، انجام تشریفات او را نگران می‌کند که مبادا منجر به دیوانگی و بیماری‌اش شوند. به منظور مقابله با این باورها باید اجازه داد که این احساسات به ذهن بیایند تا بتوان به این نتیجه رسید که با وجود این احساسات منفی هم می‌توان زندگی را ادامه داد. همه جریانات زندگی قابل پیش‌بینی نیست و ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم برای ادامه زندگی همیشه در احساسات مثبت غوطه‌ور باشیم. باید بتوانیم همراه با حضور احساسات منفی به امور زندگی خودمان نیز بپردازیم و با نگران نگرانی‌ها شدن مشکلات خودمان را مضاعف نکنیم. باید اجازه دهیم که این نگرانی‌ها وجود داشته و حضورشان را تحمل کرده و در عین‌حال به انجام فعالیت‌هایمان بپردازیم. اما در عین مقابله با اینگونه اضطراب‌ها و نگرانی‌ها سعی می‌کنیم که در برابر موقعیت‌های برانگیزاننده رفتارهای وسواسی قرار گرفته، و در عین حال انجام تشریفات را قطع و اضطراب حاصل را تحمل می‌کنیم، تا منجر به تضعیف فرانگرانی‌ها شود. در ضمن با همان اهداف قبلی در ارتباط با تکنیک آموزش توجه، مرحله دوم این تکنیک تحت عنوان «انتقال توجه» آموزش داده می‌شود و جهت انجام تمرینات رفتاری به منظور تضعیف باورها، از تمرین مواجهه دستها با آلودگی استفاده کرده و از درمانجویان می‌خواهیم که این آلودگی را به مدت ۲۴ ساعت حفظ کرده و با حفظ آلودگی، همه فعالیت‌های معمول و روزمره به جز آنچه که منجر به از بین رفتن آلودگی دستها می‌شود را انجام دهند. برای انجام تکالیف مربوط علاوه بر تکالیف جلسات قبلی قطع تشریفات و اجتناب‌ها و انجام مرحله اول و دوم تکنیک ATT توصیه می‌شود.
تکلیف
– قطع تشریفات و اجتناب‌ها و در نتیجه افزایش اضطراب به منظور مبارزه با باورهای منفی درباره‌ی تشریفات و باور منفی در مورد نگرانی
– انجام مرحله‌ی اول و دوم تکنیک ATT هر روز دو بار و به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه
– نگه داشتن اثرات حاصل از انجام مواجهه با آلودگی در جلسه‌ی درمانی به مدت ۲۴ ساعت
– تداوم انجام تکنیک «فاصله گرفتن از غنی‌سازی ذهن»
جلسه‌ی پنجم: درمان باورهای مثبت نسبت به تشریفات و باورهای مثبت نسبت به نگرانی در وسواس
| برای دانلود متن کامل این فایل به سایت torsa.ir مراجعه نمایید. |