
شهرداریها و شوراهای شهر عهده دار خدمات رسانی در طیف گوناگونی همچون: مرمت و زیباسازی شهر، ایجاد و گسترش فضاهای سبز، عمران شهری، اجرای قوانین و مقررات در خصوص ساخت مسکن و خیابانها و مانند آن، ایجاد و گسترش تأسیسات و حمل و نقل و ارتباطات شهری، خدمات رسانی در عرصه فرهنگی از قبیل کتابخانهها، فرهنگ سراها و مانند آن هستند؛ ایفای نقش مطلوب آنها در عرصه خدماترسانی متنوع و گسترده نیازمند تحقق مؤلفههای ذیل هستند:
1. کادر سازی قوی از مدیران و نیروهای انسانی متخصص و متعهد
2 . مدیریت مشارکتی و مشارکت فراگیر شهروندان، گروهها و اصناف شهری
3 . اطلاعات محور شدن مدیریت و حکمرانی شهری
4. نظارت پذیری و توجه بازخوردها
5. حاکمیت قانون
6. مسئولیت پذیری و پاسخگویی
7. شفافیت و فساد ناپذیری
8. ایجاد مرکزی یا اداره تحقیقات و پژوهش
که در واقع، این مؤلفهها میتوانند راهبردهایی برای تحقق حکمرانی خوب شهری تلقی شوند.
در این تحقیق نگارنده درصدد پاسخ نظری و تجربی- عملیاتی به این مسئله است که مؤلفههای حکمرانی خوب به وپژه مؤلفه مدیریت مشارکتی و جلب همکاری شهروندان، اصناف و گروهها چه تأثیری بر تحقیق مدیریت کارآمد شهری دارند؟
ب.پیشینه موضوع و ضرورت انجام تحقیق
ادبیات و پیشینه تحقیق و اطلاعات حاصل از آن در بررسی موضوع، مددکار و مکمل مطالعه است. بعلاوه محقق نسبت به موضوع اشراف بیشتری پیدا میکند و بر اطلاعات او در زمینه موضوع افزوده میشود. از دوبارهکاری و تکرار جلوگیری میشود و متغیرهای مورد نظر در مطالعه را، با شناسایی دقیقتر و روابط علی و معلولی، بهتری در مییابد(حافظ نیا،1387: 74-73). در ابتدا لازم به ذکر است که در ایران موضوعاتی در ارتباط با حکمرانی خوب شهری و تأثیر آن بر چگونگی اداره شهر منابع فارسی چندانی وجود ندارد. اکثر منابع در این زمینه انگلیسی میباشد. اما، اساتید محترم حقوق، علوم سیاسی، مدیریت و اقتصاد به طور جسته گریخته اشاراتی به اصل حکمرانی خوب داشتهاند. منتهی، تحت عنوان مستقل و مفصل در هیچ یک از کتابها و مقالات حقوقی، سیاسی و مدیریتی به این مسئله نپرداختهاند. با این وجود، یکی از مواردی که به صورت مستقل «حکمرانی خوب شهری» را مورد بحث قرار داده است، خلیل اله سردارنیا میباشد.که در مقالهای تحت عنوان « شاخصهای حکمرانی خوب شهری در چارچوب نظریه سیستمی» به این مسئله پرداخته است. برخی از منابع و تحقیقاتی که در ارتباط با حکمرانی خوب صورت گرفته عبارتنداز:
1.یک مقاله به عنوان «شاخصهای حکمرانی خوب شهری در چارچوب نظریه سیستمی» از خلیل اله سردارنیا؛ در این مقاله به صورت نظری به خوبی شاخصهای حکمرانی خوب شهری را بیان کرده است. منتها تفاوتی که بین این مقاله و پایاننامه اینجانب وجود دارد، این است که، در این مقاله به صورت نظری به بیان شاخصهای حکمرانی خوب شهری پرداخته اما در پایاننامه اینجانب مؤلفههای حکمرانی خوب شهری را به صورت میزان کاربردی شدن و تأثیر این مؤلفهها در شهرداری و شورای شهری شیراز مورد بررسی و ارزیابی قرار میدهد.
2.مقالهای دیگر از خلیل اله سردارنیا تحت عنوان «اثر سرمایه اجتماعی بر حکمرانی خوب» این مقاله در نشریه اطلاعات سیاسی-اقتصادی شماره 260-259 در فروردین و اردیبهشت سال 1388 به چاپ رسیده است. در این مقاله دکتر سردارنیا در چارچوب الگوی تعامل سرمایه اجتماعی و حکومت (ساختار نهادی و سیاسی)، الگوی سیستمی (نظام سیاسی) دیوید ایستون و آلموند و الگوی مفهومی گینمن، به آثار سرمایه اجتماعی( انجمنهای مدنی، شبکههای اجتماعی و درگیر شدگی مدنی) بر حکمرانی خوب با ذکر دو شاخص کارآمدی و پاسخگویی بهتر از دیدگاه نظری – الگویی پرداخته است. لازم به ذکر است که در این مقاله، سرمایه اجتماعی از مقولههای مهم در ارتباط با جامعه مدنی شمرده شده است.
3. مقالهای دیگر از دکتر خلیل اله سردارنیا و همکارانش به عنوان « تأثیر حکمرانی خوب و سرمایه اجتماعی بر اعتماد سیاسی در سبزوار و مشهد» این در زمستان 1388 در پژوهشنامه علوم سیاسی(شماره اول، سال پنجم) به چاپ رسیده است. در این مقاله نویسنده در پی پاسخگویی به این پرسش است که: متغیرهای مربوط به حکمرانی خوب و متغیرهای مربوط به سرمایه اجتماعی تا چه اندازه تبیین کننده اعتماد سیاسی پاسخگویان است؟ و اثر کدام دسته بیشتر است؟ و در همین راستا چند فرضیه مطرح میکند:
– بین احساس امنیت اجتماعی و اعتماد سیاسی رابطه مستقیم وجود دارد؛
– بین تصور وجود فساد و اعتماد سیاسی رابطه معکوس وجود دارد؛
– بین عضویت انجمنی و اعتماد سیاسی رابطه مستقیم وجود دارد؛
– بین اعتماد اجتماعی و اعتماد سیاسی رابطه مستقیم وجود دارد؛
در این پژوهش از روش پیمایشی و همچنین برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. در این مقاله، دکتر سردارنیا بعد از ارزیابی شاخصهای مورد بررسی به نتیجه میرسد که: همه فرضیههای اصلی مورد بررسی تایید شدند و رابطه معناداری میان متغیرهای فساد، امنیت، تبعیض، اعتماد عمومی و مشارکت انجمنی با متغیر وابسته اعتماد سیاسی مشاهده شد، اما تأ
ثیر حکمرانی خوب بر اعتماد سیاسی، بسی بیشتر از متغیرهای سرمایه اجتماعی است.
4. مقاله «جامعه مدنی اخلاق و حقوق بشر بنیاد و حکمرانی خوب» از خلیل اله سردارنیا. فصلنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی. شماره 282-281. بهمن و اسفند 1389. در این مقاله، محقق؛ فرض اصلی خود را این گونه بیان کرده است: حکمرانی خوب تنها از کارکرد حکومت و نهادسازی از بالا مایه نمیگیرد بلکه تحقق یافتن آن در گرو همکاری جامعه مدنی اخلاق بنیاد و حقوق بشر بنیاد است. در این مقاله بعد از تحقیق و بررسیهای فراوان محقق، ضمن اثبات فرضیه اصلی خود به این نتیجه میرسد که؛ تحقق یافتن آن، در گرو همکاری جامعه مدنی است و این همکاری پدید نمیآید مگر اینکه از یک سو، حکومت فرصتهای لازم برای جامعه مدنی فراهم کند و پذیرای جامعه مدنی اخلاق بنیاد و حقوق بشر بنیاد داشته باشد و از سوی دیگر جامعه مدنی دارای ویژگیهایی نظیر: دور بودن از جامعه سیاسی قدرت بنیاد و غیراخلاقی، پایبندی عملی به اخلاق مدنی و حقوق بشر میباشد. همچنین، تنها جامعه مدنی اخلاق بنیاد و حقوق بشر بنیاد است که همکاری کنشگران با یکدیگر و با حکومت برای تحقق حکمرانی خوب را برمیتابد، نه جامعه سیاسی قدرت بنیاد.
5. یک مقاله با عنوان: «حکمرانی خوب، حاکمیت و حکومت در ایران» از محمد حسین زارعی که در مجله تحقیقات حقوقی، شماره 40 به چاپ رسیده است. در این مقاله ابتدا به تاریخچه و مفهوم حکمرانی خوب پرداخته و سپس در این مقاله به طور کلی بررسی حاکمیت و حکومت و همچنین حاکمیت و حکومت در ایران پرداخته است. لازم به ذکر است که در این مقاله بحث حکمرانی خوب از باب حقوق اساسی و ساختار حکومت در جمهوری اسلامی ایران به طور کلی پرداخته است.
6. «آزادی، حکومت خوب و پیشرفت» عنوان مقالهای از مسعود آرایینیا که در تابستان 1385 در فصلنامه مطالعات بینالمللی(ISI) به چاپ رسید. در این مقاله نویسنده درصدد توضیح سه متغیر آزادی، حکومت خوب و پیشرفت میباشد. نویسنده در این مقاله ابتدا به توضیح سه متغیر فوق پرداخته و بعد از آشنایی با این مقولات، نویسنده در بخش ترکیب متغیرها به توضیح نسبت این سه متغیر به خصوص از منظر مدخلیت آزادی در تکوین دانش پیشرفت پرداخته است.
7. «حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر» عنوان مقالهای که در نشریه حقوق اساسی، سال سوم، شماره چهارم در تابستان 1384 توسط مهدی هداوند به چاپ رسیده است. هداوند در این مقاله به طور کلی به بررسی حکمرانی خوب در اسناد بینالمللی و همچنین تقسیم ناپذیر بودن حکمرانی خوب و حقوق بشر پرداخته است. در ضمن بخش قابل توجهی از این مقاله در مورد مسئله پدیداری دولت مدرن، ویژگیهای آن و نقش دولت در اقتصاد از منظر مکاتب و گرایشهای مختلف آن پرداخته شده است.
8. در زمینه حکمرانی خوب کتابی با عنوان «حکمرانی مطلوب در پرتو جهانی شدن حقوق بشر» از حسام نقیبی مفرد، در سال 1389 توسط انتشاراتی شهر دانش منتشر شد. در این کتاب نویسنده، ابعاد مختلف تأثیر جهانی شدن حقوق بشر بر حاکمیت دولتها پرداخته است. در این راستا، در بخش اول: تحت عنوان «جهانی شدن حقوق بشر، ماهیت و ابعاد» به بررسی ابعاد جهانی شدن در زمینههای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی پرداخته، در بخش دوم این کتاب با عنوان «حکمرانی مطلوب و حاکمیت دولتها» در این بخش به طور کلی و بعضاً مبهم پیامدهای ناشی از قواعد بینالمللی حقوق بشر و پیشینه و تعریف حکمرانی مطلوب مورد کنکاش قرار داده است.