فرهنگ نامه

سرکه: مایعی است با بوی بسیار زننده و طعم بسیار ترش که از اکسید شدن شرابها و نوشابه‌های الکلی دیگر که غلظت الکلی آنها زیاد نیست، بدست می آید (معین)
سرکه و حلوای دهر: کنایه از طعنه زنی و کج خلقی و شیرینی و آسایش روزگار.
خون خوردن: کنایه از غم و اندوه بسیار خوردن (فرهنگ نامه شعری)
گشاده: خون گشاده و جاری و روان.
بسته: خون بسته و لخته شده.
بین سرکه و حلوا تناسب وجود دارد.
مرحوم فروزانفر در کتاب سخن و سخنوران در باره‌ی اشعار مجیر توضیحاتی داده و این بیت را به عنوان شاهد آورده که به شرح زیر است:
آنچه او به رویه‌ی استاد خود یعنی خاقانی سروده، اگر چه نسبت به اشعار خاقانی ساده‌تر و به فهم عموم نزدیکتر است، لیکن از جهت متانت سبک و دقت معنی و جزالت اسلوب، به پایه‌ی نحو خاقانی نمی رسد. بخصوص ابیات و قصائدی که موضوع آنها زهد و موعظه و در جواب قصائد استاد است. از جهت لفظ و معنی سست و بی نمک و اکثراً بر ضعف تعلیل و سوء تعبیر مشتمل می‌باشد…. مانند:
به جای سرکه و حلوای دهر خون خور از آن که خون گشاده چو سرکه است و بسته چون حلوا
که مصراع دوم به هیچ روی علت مصراع اول که متضمن حکم است نتواند بود، چه غرض از سرکه و حلوا خوردن به دست آوردن کیفیت طبی یا طعم آنهاست، و رقت و غلظت قوامی که سرکه و حلوا دارد، هرگز منظور نیست.(8)
معنی بیت: به جای استفاده از تنعمات روزگار، خون دل بخور (یعنی چاره‌ای جز این نداری و باید خون دل بخوری)؛ چون خون گشاده و جاری و روان مثل سرکه روان و رقیق است و وقتی لخته می‌شود و می‌بندد (لخته‌های خون جگر) مثل حلوا است.
29)تو زیر نرگسه سقف خاک برنخوری زنیم خایه گردون گنبد خضرا
نرگسه {از نرگس +ه (پسوند نسبت و شباهت)= نرگسک}: به فتح رابع، گلی باشد که از عاج یا استخوان دیگر به صورت نرگس بتراشند و بر سقف خانه‌ها نصب کنند و نرگس دانرا نیز گویند و کنایه از ستاره‌های آسمانی است و نرگسه سقف چرخ کنایه از پروین باشد (برهان).
برخوردن: بهره بردن و لذت بردن و متمتع شدن.
نیم خایه، نیم خایه چرخ: کنایه از نیمه ظاهر آسمان (فرهنگنامه شعری)، گنبد، قبه، زیرا که به نیم بیضه مرغ ماند. (فرهنگ لغات و تعبیرات)، کنایه از فلک به اعتبار آنکه کروی شکل است و همیشه نیم به نظر می‌آید و نیم از حجاب زمین مخفی می‌ماند (غیاث)
کنایه از آسمان ظاهر است که نصف آسمان باشد (برهان)
گنبد خضراء: کنایه از فلک (فرهنگنامه شعری)
تناسب بین معنی اصلی و غیرِ مقصودِ خوردن و نیم خایه، در نظر شاعر بوده است.
معنی بیت: تو زیر نرگسه‌ای (گلی از عاج یا استخوان) که بر سقف خاکی خانه نصب کرده‌ای، بهره‌ای تز نیم بیضه آسمان کبود رنگ نمی‌بری؛ یعنی سقف آراسته خانه، ترا ز یاد خدا و در نتیجه از مواهب آسمانی، بی‌نصیب می دارد (دکتر احمد شوقی نوبر).
30)به نام هر دو یکی‌اند لیک فرقی هست میان نرگسه سقف و نرگس شهلا
نرگسه سقف: کنایه از ستارگان بیت 29
نرگس شهلا: کنایه از چشم معشوق
بین نرگس و نرگسه، جناس زاید (مذیل) وجود دارد.
معنی بیت: با وجود اینکه نرگسه سقف خانه و چشم معشوق هر دو نرگس نامیده شده اند ولی در حقیقت و باطن بین آنها تفاوت وجود دارد.